Adam Feliks BieleckiDziedzina: Matematyka Data urodzenia: 13/02/1910 Miejsce urodzenia: Borysław Powiat: lwowski, Ukraina Data śmierci: 10/06/2003 Miejsce śmierci: Lublin |
Życiorys
Dyscyplina: matematyka. Specjalność: analiza matematyczna.
Urodził się 13 lutego 1910 r. w Borysławiu, powiat drohobycki, województwo lwowskie. Jego ojciec Marian Bielecki pracował tam jako dyrektor średniego szczebla w przemyśle naftowym. Po około dwuletnim pobycie w Borysławiu rodzice Adama Bieleckiego przenieśli się do Krakowa. Matka Zofia ze Znamirowskich była córką germanisty, profesora gimnazjalnego z Krakowa. Jej brat Adam Znamirowski był również profesorem gimnazjalnym, polonistą. Siostra Anna wyszła za mąż za Szczęsnego Gizowskiego, chemika, asystenta na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zarówno Adam Znamirowski, jak i oboje Gizowscy wywarli wielki wpływ na Adama Bieleckiego. Adam Znamirowski zaraził go miłością do Tatr, dom Gizowskich był dla niego – zwłaszcza po separacji rodziców – prawdziwym domem rodzinnym. W 1928 r. Adam Bielecki ukończył Gimnazjum im. Hoene-Wrońskiego w Krakowie. Utalentowany muzycznie, równolegle ze szkołą średnią studiował muzykę, fortepian i przedmioty teoretyczne w Konserwatorium Krakowskim. Do matury nie wiedział, jaką karierę wybierze – matematyczną czy muzyczną. Zdecydował się już po maturze i rozpoczął studia matematyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, kończąc naukę w konserwatorium na najwyższym kursie. Jako student pierwszego roku matematyki UJ był wykładowcą akustyki w Prywatnej Szkole Muzycznej im. Żeleńskiego w Krakowie. W 1931 r. w wieku 21 lat ukończył studia matematyczne, uzyskując tytuł magistra filozofii w zakresie matematyki na Wydziale Filozofii. 6 grudnia 1930 r., jeszcze jako student, Adam Bielecki wygłosił swój pierwszy odczyt naukowy na zebraniu Oddziału Krakowskiego PTM (patrz Rocznik Polskiego Towarzystwa Matematycznego, tom 9, 1930, Kraków, 1931). W 1931 r. opublikował swoją pierwszą pracę naukową: Sur une g´en´eralisation d’un th´eor`eme de Weierstrass, a po jej ogłoszeniu został przyjęty do Polskiego Towarzystwa Matematycznego.
Cztery lata po ukończeniu studiów, 4 czerwca 1935 r. doktoryzował się (doktorat z filozofii w zakresie matematyki jako przedmiotu głównego i fizyki jako pobocznego) na Wydziale Filozofii UJ na podstawie rozprawy, której promotorem był prof. Witold W i l k o s z1. Rozwiązał w niej problem postawiony przez swego promotora w 1924 roku, o którym dowiedział się jednak dopiero w 1930 roku od prof. Tadeusza Ważewskiego. Pięćdziesiąt lat później w auli Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego odbyła się podniosła uroczystość odnowienia doktoratu profesora Adama Bieleckiego, która zgromadziła liczne grono jego uczniów i przyjaciół.
W latach 1935–1936 Adam Bielecki pracował w Seminarium Fizyki Teoretycznej UJ jako stypendysta Funduszu Kultury, a od wakacji 1936 r. aż do uwięzienia przez Niemców w 1939 r. był starszym asystentem w Katedrze Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował się również fizyką teoretyczną. Do chwili wybuchu II wojny światowej opublikował pięć prac naukowych i wielokrotnie przedstawiał swoje wyniki na zebraniach Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego. W pierwszych dniach okupacji niemieckiej (6 listopada 1939 roku) został wraz ze 182 pracownikami Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej aresztowany w gmachu Collegium Novum podczas tzw. Sonderaktion Krakau. Po kilku dniach przewieziono aresztowanych do Wrocławia, a następnie 28 listopada do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg. Aresztowanie wzbudziło liczne protesty nawet wśród sojuszników Niemiec, co doprowadziło do zwolnienia części więźniów w wieku powyżej czterdziestu lat. Młodsi zostali 4 marca 1940 roku przewiezieni do obozu w Dachau. Kolejne interwencje dyplomatów, a także uczonych niemieckich doprowadziły do zwolnienia do końca 1940 r. prawie wszystkich aresztowanych, w tym także Adama Bieleckiego (20 kwietnia 1940 r.). Po powrocie do Krakowa przez dwa lata utrzymywał się z udzielanych prywatnie lekcji matematyki, a od września 1942 do stycznia 1945 był nauczycielem, w niepełnym wymiarze godzin, w Szkole Zawodowej Budownictwa w Krakowie. Jednocześnie od 1942 r. z wielkim oddaniem i narażeniem życia współorganizował nauczanie na kierunkach matematyczno-przyrodniczych w podziemnym Uniwersytecie Jagiellońskim. Część zajęć odbywała się również w jego prywatnym mieszkaniu. Z uwagi na brak dostępu do bibliotek wypożyczał studentom książki z ocalałej części Biblioteki Zakładu Fizyki Teoretycznej UJ, a także przygotował skrypt do swoich wykładów, który był przepisywany na maszynie do pisania przez studentów (wzory i rysunki wykonywał w skrypcie sam autor). Również aktywnie uczestniczył w tajnych seminariach naukowych, brał udział w tajnych posiedzeniach Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Matematycznego i był w grupie badawczej fizyków teoretyków kierowanej przez prof. Jana Weyssenhoffa.
Po wojnie Adam Bielecki pracował przez cały 1945 rok jako starszy asystent, a następnie adiunkt Zakładu Matematycznego I na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od czerwca 1945 r. do 31 sierpnia 1947 r. był zatrudniony jako zastępca profesora i kierownik Katedry Matematyki na Wydziale Inżynierii Akademii Górniczej w Krakowie. Jednocześnie miał zlecone wykłady z matematyki dla przyrodników i chemików oraz z mechaniki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Brał także udział w tworzeniu struktur i działalności Polskiego Towarzystwa Matematycznego – prezentował swoje wyniki na zebraniach Oddziału Krakowskiego PTM, był sekretarzem Oddziału, a w sprawozdaniu z V Zjazdu Matematyków Polskich w Krakowie (29–31 maja 1947 r.) można przeczytać „Główny ciężar prac organizacyjnych spoczął na barkach sekretarza Zjazdu dra A. Bieleckiego”. W 1947 r. na zaproszenie prof. Mieczysława Biernackiego przybył do Lublina i objął z dniem 1 września, jako zastępca profesora, Katedrę Logiki Matematycznej i Podstaw Matematyki na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Od tej chwili związał się na stałe z UMCS, tworząc własną szkołę naukową, z której wyszli między innymi prof. Jan Kisyński i prof. Kazimierz Goebel. Po przejściu na emeryturę, 31 września 1980 r., pracował w niepełnym wymiarze godzin w Instytucie Matematyki UMCS do 31 września 1991 r. W latach 1954–1967 profesor Adam Bielecki był równocześnie zatrudniony na etacie profesora w Instytucie Matematycznym Polskiej Akademii Nauk. Był również wykładowcą w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach i w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Lublinie. 7 lipca 1949 r. habilitował się na UMCS na podstawie rozprawy, za którą otrzymał Nagrodę Polskiego Towarzystwa Matematycznego im. Stefana Banacha. Rok później 4 października 1950 r. został profesorem nadzwyczajnym i objął Katedrę Matematyki II na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UMCS. Stopień doktora nauk matematycznych (ze względu na ówczesne przepisy) uzyskał w Instytucie Matematycznym PAN w 1957 r. za zespół trzech tematycznie związanych prac. 30 stycznia 1958 r. został profesorem zwyczajnym. Gdy w 1959 r. umarł prof. Mieczysław Biernacki, twórca lubelskiego ośrodka matematycznego, objął po nim kierownictwo Zespołowej Katedry Matematyki. Był to trudny okres dla ośrodka lubelskiego. Z powodów rodzinnych prof. Krzysztof Tatarkiewicz rozpoczął starania o przeniesienie do Warszawy i zaistniała groźba likwidacji sekcji matematycznej na UMCS – prof. Adam Bielecki byłby wtedy jedynym matematykiem z tytułem profesora w Lublinie (prof. Mikołaj Olekiewicz był specjalistą z zakresu statystyki matematycznej i nie angażował się w działalność dydaktyczną, niemającą ścisłego związku ze statystyką).
Usilne starania profesora – interwencje w ministerstwie, zaproszenie do Lublina Tadeusza Leżańskiego, matematyka z ośrodka warszawskiego, a przede wszystkim roztoczenie opieki naukowej nad młodszą kadrą zmieniły sytuację. W krótkim czasie pod kierunkiem profesora kilku jego uczniów i uczniów zmarłego prof. M. Biernackiego obroniło prace doktorskie. Jednocześnie współpraca z profesorem i jego pomoc przyczyniły się do ukończenia przewodów habilitacyjnych trzech pracowników Katedry Matematyki (Jan Krzyż, Konstanty Radziszewski i Zdzisław Lewandowski). W 1962 r. sytuacja kadrowa była więc na tyle silna, że groźba likwidacji sekcji matematycznej została zażegnana. Jest to wielka zasługa profesora. Następnie w 1965 r. stworzył on podstawy do otwarcia nowej specjalności – metod numerycznych – w ramach studiów matematycznych.
Profesor Adam Bielecki miał, aż do przejścia na emeryturę, swoje seminarium naukowe w każdą środę w godzinach 10–12. Często zapraszał matematyków z rożnych ośrodków w Polsce, przedstawiali na nim swoje wyniki także liczni zagraniczni goście. Było ono naukową szkołą dla kilku pokoleń lubelskich matematyków, którzy wiele ze swoich osiągnięć zawdzięczają dyskusjom z profesorem. Praca dydaktyczna była jego życiową pasją. Prowadzone przez niego wykłady, seminaria i ćwiczenia wyznaczały standard nauczania na kierunku matematycznym i przeszły do legendy. Uczył nie tylko matematyki, ale także precyzji wypowiedzi, wrażliwości na poprawność i piękno języka polskiego. Nie ograniczał się tylko do nauczania studentów, ale prowadził także szeroką działalność edukacyjną dla nauczycieli i ściśle współpracował ze szkolnictwem średnim. Współpraca ta datuje się od połowy lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. W tym czasie został powołany do zespołu rzeczoznawców przy Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego, w którym pracował przez wiele lat, ustalając i modyfikując programy studiów matematycznych. W 1958 r., na konferencji zorganizowanej przez Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, wygłosił referat Programy szkolne matematyki na tle współczesnych poglądów na jej strukturę logiczną. Referat ten został opublikowany w 1959 r. (Matematyka, Rok XII, Nr 1–2 (55), 1959) i odegrał ważną rolę w ustalaniu nowych programów szkoły średniej. W ramach współpracy z Instytutem Kształcenia Nauczycieli zorganizował wiele kursów podyplomowych dla nauczycieli matematyki, brał wielokrotnie udział w szkoleniach w Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Nowym Sączu, a także opracował wiele projektów planów studiów dla potrzeb Instytutu Kształcenia Nauczycieli oraz Instytutu Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych. W makroregionie lubelskim prowadził egzaminy kwalifikacyjne dla nauczycieli, którzy nie mieli tytułu magistra matematyki. Z jego inicjatywy powstała pierwsza w tym rejonie uniwersytecka klasa matematyczna w I Liceum Ogólnokształcącym w Lublinie. Kierował eksperymentalnym wdrażaniem nowego programu w klasach IV – VI w jednej ze szkół podstawowych Lublina.
Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku uczestniczył w programie matematycznym Nauczycielskiego Uniwersytetu Radiowo-Telewizyjnego (NURT). Opracował koncepcje matematyczne i metodyczne pokazowych lekcji telewizyjnych matematyki, planował szczegółowe scenariusze tych lekcji i wygłaszał słowo wstępne oraz komentarze. Tematy lekcji telewizyjnych dotyczyły szczególnie trudnych i dyskusyjnych haseł programu. Lekcjom telewizyjnym towarzyszył cykl artykułów dla nauczycieli, omawiających poruszane zagadnienia i nawiązujących do programu w sposób rozszerzony i pogłębiony. Artykułów takich napisał profesor dziewiętnaście i ukazały się one w dwutygodniku „Oświata i Wychowanie” Poza pracą naukową i dydaktyczną sprawował także rozmaite funkcje administracyjne w UMCS. Pełnił kolejno, w miarę zmian organizacyjnych, obowiązki kierownika Katedry Logiki Matematycznej i Podstaw Matematyki, Katedry Matematyki, Katedry Analizy Matematycznej, a po utworzeniu Instytutu Matematyki, Zakładu Równań Różniczkowych. W 1950 r. został mianowany dziekanem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, a w 1954 r. prorektorem ds. nauki. Był przez wiele lat redaktorem Sekcji A „Annales UMCS” oraz członkiem komitetów redakcyjnych innych czasopism naukowych, m.in. „Annales Polonici Mathematici”, Biblioteki Matematycznej PWN i Roczników Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Funkcję redaktora Sekcji A „Annales UMCS” pełnił aż do śmierci. Przez 14 lat był profesorem w Instytucie Matematycznym PAN i przez 6 lat w Instytucie Kształcenia Nauczycieli. Prowadził przez kilka lat seminarium naukowe dla pracowników Politechniki Śląskiej i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, którego rezultatem było kilka doktoratów i habilitacji (Cz. Kluczny, T. Dłotko, J. Błaż, P. Antosik, K. Zima i inni). Był aktywny w tworzeniu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i wspierał rozwój Wyższej Szkoły Inżynierskiej (obecnie Politechnika Lubelska) w Lublinie. Był członkiem Komitetu Nauk Matematycznych PAN, członkiem Rady Naukowej Centrum Obliczeniowego PAN, zasiadał w Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej. Od 1931 r. był członkiem, a następnie Członkiem Honorowym Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Przez wiele lat pełnił funkcję prezesa Lubelskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Profesor Adam Bielecki zmarł w Lublinie 10 czerwca 2003 r., pozostawiając żonę i trzy córki: Małgorzatę – dziennikarkę, Zofię – prawnika, w latach dziewięćdziesiątych zastępcę przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych, i Zuzannę – studentkę filozofii.
Zainteresowania naukowe profesora Adama Bieleckiego obejmowały wiele działów matematyki – nie był on więc ani tylko geometrą, ani tylko logikiem, ani tylko analitykiem; był po prostu matematykiem. O różnorodności zainteresowań matematycznych profesora świadczy również tematyka doktoratów wykonanych pod jego kierunkiem. W okresie krakowskim zajmował się również fizyką teoretyczną (opublikował dwie prace zawierające zastosowania matematyki do zagadnień fizyki teoretycznej). Po 1945 r. publikował już tylko prace z różnych działów matematyki. Wielokrotnie prezentował swoje wyniki na konferencjach międzynarodowych.
Profesor Adam Bielecki był człowiekiem wszechstronnym. Jego zainteresowania nie ograniczały się jedynie do matematyki i fizyki. Fascynowała go filozofia i logika. W okresie przedwojennym uczęszczał w Krakowie na seminarium L. Chwistka, z którym (i z całą jego rodziną) był bardzo zaprzyjaźniony. Znana jest jego twórczość literacka z okresu krakowskiego – był wtedy członkiem Oddziału Krakowskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich. W latach trzydziestych wydał w Krakowie dwa zbiory poezji „Akwarium ulic” i „Spiekota”. Publikował także w chełmskiej Kamenie, która była wtedy pismem awangardy. Był niezmiernie wrażliwy na otaczające go piękno. Uprawiał turystykę i taternictwo, zachwyt tatrzańską przyrodą przedstawił w swoich wierszach. Po wojnie jego wiersze były zamieszczone przynajmniej w dwóch zbiorach poezji tatrzańskiej. Był również utalentowanym pianistą i pięknie rysował.
______________________________________
1Witold Wilkosz (1891–1941) – polski matematyk, fizyk, filozof i popularyzator nauki.
Źródło:
Kalendarium wydarzeń
Data | Rodzaj wydarzenia | Miejsce | Komentarz |
13/02/1910 | Urodzony(a) | Borysław, lwowski, Ukraina | |
1931 | Ukończenie studiów | Kraków | ukończył studia matematyczne uzyskując tytuł magistra filozofii w zakresie matematyki na Wydziale Filozofii. |
4/06/1935 | Uzyskanie stopnia doktora | Kraków | doktorat z filozofii w zakresie matematyki jako przedmiotu głównego i fizyki jako pobocznego na Wydziale Filozofii UJ na podstawie rozprawy, której promotorem był prof. Witold Wilkosz. |
1935 –1936 | Praca | Kraków | Seminarium Fizyki Teoretycznej UJ jako stypendysta Funduszu Kultury |
1936 -1939 | Praca | Kraków | Od wakacji 1936 roku aż do uwięzienia przez Niemców w 1939 roku był starszym asystentem w Katedrze Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zajmował się również fizyką teoretyczną. |
1942 -1945 | Praca | Kraków | Nauczyciel, w niepełnym wymiarze godzin, w Szkole Zawodowej Budownictwa w Krakowie. Jednocześnie od 1942 roku z wielkim oddaniem i narażeniem życia współorganizował nauczanie na kierunkach matematyczno-przyrodniczych w podziemnym Uniwersytecie Jagiellońskim. |
1945 | Praca | Kraków | Starszy asystent, a następnie adiunkt Zakładu Matematycznego I na Uniwersytecie Jagiellońskim. |
1945 -1947 | Praca | Kraków | Zastępca profesora i kierownik Katedry Matematyki na Wydziale Inżynierii Akademii Górniczej w Krakowie. |
1/09/1947 | Praca | Lublin | Przybył do Lublina i objął z dniem 1 września, jako zastępca profesora, Katedrę Logiki Matematycznej i Podstaw Matematyki na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Od tej chwili związał się na stałe z UMCS tworząc własną szkołę naukową, z której wyszli między innymi prof. Jan Kisyński i prof. Kazimierz Goebel. |
7/09/1949 | Uzyskanie stopnia doktora habilitowanego | Lublin | UMCS-Habilitacja na podstawie rozprawy, za którą otrzymał Nagrodę Polskiego Towarzystwa Matematycznego im. Stefana Banacha. |
4/10/1950 | Uzyskanie tytułu profesora | Lublin | Został profesorem nadzwyczajnym i objął Katedrę Matematyki II na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UMCS. |
1950 | Praca | Lublin | Mianowany dziekanem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, a w 1954 roku prorektorem do spraw nauki. |
1957 | Uzyskanie stopnia doktora | Warszawa | Stopień doktora nauk matematycznych (ze względu na ówczesne przepisy) uzyskał w Instytucie Matematycznym PAN za zespół trzech tematycznie związanych prac. |
30/01/1958 | Uzyskanie tytułu profesora | Lublin | Został profesorem zwyczajnym. |
1959 | Praca | Lublin | Po śmierci prof. Mieczysława Biernackiego, twórcy lubelskiego ośrodka matematycznego, objął po nim kierownictwo Zespołowej Katedry Matematyki. |
1954 –1967 | Praca | Lublin | Zatrudniony równocześnie na etacie profesora w Instytucie Matematycznym Polskiej Akademii Nauk. Był również wykładowcą w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach i w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Lublinie. |
31/09/1980 | Przejście na emeryturę | Lublin | |
31/09/1980 | Praca | Lublin | Pracował w niepełnym wymiarze godzin w Instytucie Matematyki UMCS do 31 września 1991 roku. |
10/06/2003 | Zmarł(a) | Lublin |
Nagrody i odznaczenia
Publikacje
Doktoranci
1. Konstanty Radziszewski: O pewnym zagadnieniu ekstremalnym figur wpisanych i opisanych na owalach. , 1954 |
2. Zdzisław Lewandowski: O identyczności pewnych klas funkcji jednolistnych. , 1960 |
3. Jan Kisyński: O istnieniu i jedyności rozwiązań zagadnień klasycznych dla równania s = F(x, y, z, p, q). , 1960 |
4. Barbara Krzyżowa: O równaniach paratyngensowych z opóźnionym argumentem. , 1962 |
5. Tadeusz Dłotko: Badanie własności rozwiązań niektórych typów równań różniczkowych zwyczajnych, liniowych i nieliniowych z opóźniającym się i wyp , 1962 |
6. Jan Błaż: Badanie istnienia rozwiązań pewnych uogólnień równań różniczkowych. , 1962 |
7. Kazimierz Goebel: O przekształceniach lipschitzowskich i ich uogólnieniach. , 1967 |
8. Stanisław Dobrzycki : Wydział Matematyczno-Fizyczny Szkoły Głównej Warszawskiej (sekcja matematyczna). , 1970 |
9. Grażyna Hobot: Pewne metody rozwiązywania równań różniczkowych zwyczajnych. , 1971 |
10. Wojciech Zygmunt: Badanie rodzin rozwiązań paratyngensowo-funkcjonałowych. , 1974 |
11. Piotr Borówko: Zastosowanie pewnej metody aproksymacji w teorii pól orientorowych i grach różniczkowych. , 1982 |