Stanisław Polański

Dyscyplina:  matematyka. Specjalność:  geometria wykreślna.

Urodził się 15 sierpnia 1919 r. w Krakowie. W 1930 r. ukończył szkołę podstawową w Brzesku. Uczęszczał do Gimnazjum im. S. Jaworskiego w Krakowie, które ukończył w 1938 r. W 1939 r. ukończył I rok studiów na Wydziale Lądowo-Wodnym Politechniki Lwowskiej. W latach 1940–1941 pracował jako kreślarz w Urzędzie Dróg Wodnych w Krakowie, a następnie jako technik w Urzędzie Gospodarki Wodnej w Jaśle w latach 1941–1944. Wiosną 1945 r. podjął dalsze studia oraz pracę asystenta w Katedrze Geometrii Wykreślnej kierowanej przez prof. Antoniego K. Plamitzera¹ w Politechnice Śląskiej z siedzibą w Krakowie. Po przeniesieniu Politechniki Śląskiej do Gliwic kontynuował studia i pracę w Katedrze Geometrii Wykreślnej kierowanej przez prof. Stanisława Szerszenia². 10 lutego 1949 r. ukończył studia, otrzymując dyplom magistra inżyniera budowlanego. Od stycznia do kwietnia 1948 pracował jako zastępca kierownika budowy w Centralnym Zjednoczeniu Przemysłu Chemicznego w Gliwicach, następnie od listopada 1948 do marca 1950 w Centralnym Biurze Studiów i Projektów Budownictwa Przemysłowego w Gliwicach jako kierownik zespołu konstrukcji stalowych. Od kwietnia 1950 do końca marca 1951 pracował w Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych jako kierownik pracowni konstrukcyjno-statycznej. Przez dwa kolejne lata pracował w Gliwickim Przemysłowym Zjednoczeniu Budowlanym, początkowo jako kierownik grupy robót montażowych, a następnie jako główny inżynier Zarządu Robót Montażowych. W latach 1953–1961 pracował jako pracownik naukowo-dydaktyczny w Politechnice Śląskiej, prowadząc wykłady z geometrii wykreślnej. 1 marca 1961 r. przeniósł się do Studium Terenowego Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej z siedzibą w Rzeszowie.

Stopień doktora nauk technicznych uzyskał 24 października 1962 r. na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Krakowskiej na podstawie rozprawy Niektóre zależności w rozwinięciach środkowo-kolineacyjnych obrotowych powierzchni walcowych i stożkowych, którą obronił 5 stycznia 1962 r. Promotorem jego rozprawy doktorskiej był prof. S. S z e r s z e ń  z Politechniki Krakowskiej. Od 1 października 1963 do 31 sierpnia 1964 kierował Zespołem Matematyki i Geometrii Wykreślnej w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Rzeszowie. Od 1 września 1964 r. objął kierownictwo Zespołu Geometrii Wykreślnej i Rysunku Technicznego. Na podstawie rozprawy habilitacyjnej O odwzorowaniu z pomocą rzutu dwukrotnego Rada Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Krakowskiej nadała mu w dniu 1 grudnia 1965 r. stopień naukowy docenta nauk technicznych (doktora habilitowanego), który został zatwierdzony 25 stycznia 1967 roku, po czym minister szkolnictwa wyższego z dniem 29 marca 1967 r. powołał go na stanowisko docenta etatowego.

Od 1 września 1966 do 31 sierpnia 1968 (tj. do chwili zlikwidowania w strukturze wyższych szkół inżynierskich wydziałów ogólnotechnicznych) pełnił funkcję dziekana Wydziału Ogólnotechnicznego Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Rzeszowie. W różnych okresach lat 60., 70. i 90. ubiegłego stulecia pracował na godzinach zleconych w Katedrze Matematyki (później Instytucie Matematyki) oraz Katedrze Techniki (później Instytucie Techniki) Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie jako wykładowca odpowiednio stereometrii i geometrii wykreślnej. Od 1968 r. kierował Zespołem Geometrii Wykreślnej i Rysunku Technicznego na Wydziale Budownictwa Lądowego i Komunalnego Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Rzeszowie, który powstał po zlikwidowaniu Wydziału Ogólnotechnicznego. W roku akademickim 1970/1971 pełnił funkcję kierownika naukowo-dydaktycznego punktu konsultacyjnego w Stalowej Woli. Po przemianowaniu Wydziału Budownictwa Lądowego i Komunalnego na Instytut Budownictwa i Inżynierii Środowiska w 1973 r. został z dniem 1 września 1973 r. kierownikiem Zakładu Geometrii Wykreślnej i równocześnie zastępcą dyrektora tego instytutu. Od 1 października 1976 do 15 marca 1981 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Rzeszowskiej. Od 1 marca 1978 r. był kontraktowym profesorem nadzwyczajnym w Politechnice Rzeszowskiej. W dniu 20 listopada 1986 r. Rada Państwa nadała mu tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego nauk technicznych. W latach 1981–1994 pracował na stanowisku profesora w Politechnice Lubelskiej, gdzie pełnił jednocześnie funkcję kierownika Katedry Matematyki i Geometrii Inżynierskiej. W 1986 r. przeszedł na emeryturę. Od 1992 r. nawiązał ponownie bliższe kontakty naukowe i dydaktyczne z Zakładem Geometrii Wykreślnej Politechniki Rzeszowskiej, które trwały prawie do ostatnich dni jego życia.

Wypromował 6 doktorów nauk technicznych. Jest autorem wielu publikacji podręcznikowych i popularnonaukowych o zasięgu ogólnokrajowym, w tym m.in.: Rozwinięcia powierzchni (PWN 1961), Geometria dla konstruktorów (WNT 1965), Zastosowanie rozwinięć powierzchni w technice (PWN 1970), Elementy nauki o rzutach (Wyd. WSP, Rzeszów 1973), Geometria wykreślna (PWN 1975, 1976), Geometria powłok budowlanych (PWN 1986), Rozwinięcia powierzchni w technice. Konstrukcje wspomagane komputerowo (PWN 2001).

Wiele uwagi poświęcał nowoczesnym metodom nauczania geometrii wykreślnej i rysunku technicznego. Był osobą niezwykle wymagającą zarówno w stosunku do samego siebie, jak również swoich współpracowników i studentów. Wynikiem jego aktywności naukowej i dydaktycznej jest powstanie w Rzeszowie oryginalnej szkoły naukowej w zakresie geometrii wykreślnej i grafiki inżynierskiej.

W latach 1972–1976 pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Redakcyjnego wydawnictw uczelnianych Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Rzeszowie. Od 1967 r. był członkiem Rzeszowskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (po zmianie nazwy w 1975 r. Towarzystwa Naukowego w Rzeszowie).

Za działalność naukową i dydaktyczną został wyróżniony Złotym Krzyżem Zasługi (1973) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979) oraz indywidualną nagrodą III stopnia ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki w dziedzinie kształcenia kadry naukowej (1975).

Oprócz geometrii wykreślnej interesował się muzykę klasyczną oraz preferował aktywny wypoczynek. Wolne chwile spędzał na szlakach turystycznych, trasach narciarskich lub spływach kajakowych. Uprawiał również wspinaczkę wysokogórską. Był członkiem Polskiego Związku Alpinizmu, Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego oraz Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Za aktywną pracę w Akademickim Związku Sportowym działającym przy Wyższej Szkole Inżynierskiej w Rzeszowie, gdzie w pewnym okresie czasu pełnił funkcję prezesa, został odznaczony w 1975 r. złotą odznaką tego związku.

Zmarł 10 grudnia 1997 r. w Rzeszowie. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Rzeszowie-Wilkowyi. 

_________________________________________________________

¹Antoni Karol Plamitzer (1889–1954) – geometra, profesor Politechniki Lwowskiej.

²Stanisław Szerszeń (1899–1975) – geometra wykreślny, docent Politechniki Lwowskiej, profesor Politechniki Krakowskiej.

Grobowiec na Cmentarzu Komunalnym w Rzeszowie-Wilkowyi. 

Źródło:

1. Januszewski, B.: Prof. dr hab. inż. Stanisław Polański – wspomnienie, Materiały Seminarium Geometrii i Grafiki Inżynierskiej, Zeszyt 5, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Geometrii i Grafiki Inżynierskiej, Gliwice, czerwiec 1998, s. 5-8.
2. Januszewski, B.: Prof. dr hab. inż. Stanisław Polański. Wspomnienie, Gazeta Politechniki nr 49-50,  styczeń-luty 1998, Rzeszów, s. 14.
3. Oczoś, K.E.: Politechnika Rzeszowska 1951–2001, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2001.
4. Informacje prywatne na podstawie wywiadów z Janem Bieniaszem, Bogusławem Januszewskim,  Marią Polańską i Wojciechem Zimkiem, Rzeszów, październik 2004. 

Kilka pamiątkowych zdjęć prof. Stanisława Polańskiego

Na zdjęciu: uczestnicy konferencji na temat geometrii wykreślnej i grafiki inżynierskiej, Bieszczady, 1995.

Na zdjęciu: uczestnicy spotkania poświęconego życiu i działalności naukowej prof. Stanisława Polańskiego, WSIiZ w Rzeszowie, 2 XII 2004.

Na zdjęciu: prof. Bogusław Januszewski (Politechnika Rzeszowska), prof. Józef Tabor (Uniwersytet Rzeszowski) i prof. Stanisław Midura (WSIiZ), WSIiZ w Rzeszowie, 2 XII 2004.

Profesor Stanisław Polański za swoją działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną otrzymał:

• Złoty Krzyż Zasługi (1973)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)
• indywidualną nagrodę III stopnia ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki w dziedzinie kształcenia kadry naukowej (1975).

A. Prace naukowo-badawcze

1. Niektóre zależności w rozwinięciach środkowo kolineacyjnych obrotowych powierzchni walcowych i stożkowych (praca doktorska), Politechnika Krakowska, Kraków 1962.
2. O odwzorowaniu z pomocą rzutu dwukrotnego (praca habilitacyjna), Politechnika Krakowska, Kraków 1967.

B. Artykuły i podręczniki

1. Rozwinięcia przekrojów obrotowych powierzchni stożkowych, Zeszyty naukowe geometria wykreślna, nr 1, 1959.
2. Rozwinięcia powierzchni, PWN, Warszawa 1961.
3. O pewnym uogólnieniu metod rzutu równoległego na jedną płaszczyznę, Prace Katedry Geometrii Wykreślnej, nr 2, Politechnika Krakowska, 1961.
4. Przekroje powierzchni stożkowych i walcowych stopnia drugiego, Zeszyty naukowe geometria wykreślna, nr 2, 1961.
5. O zasadach metody Monge’a, Zeszyty naukowe geometria wykreślna, nr 2, 1961.
6. O pewnej metodzie konstruowania prostokątnej aksonometrii pośredniej i o niektórych aksonografach, Zeszyty naukowe geometria wykreślna, nr 3, 1964.
7. (wspólna z  A.  K o w a l e w s k i m   i   J.  D a n i l u k i e m) Geometria dla konstruktorów, WNT, Warszawa 1965.  
8. Zastosowania rozwinięć powierzchni w technice,  PWN, Warszawa 1970.  
9. (wspólna z  A. R e i c h h a r t e m) Podstawy uogólnienia bezosiowej odmiany metody Monge’a na odwzorowanie przestrzeni czterowymiarowej euklidesowej, Prace matematyczno-przyrodnicze, rok II, seria II, nr 2, Rzeszowskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1970.
10. (wspólna z  B. J a n u s z e w s k i m) Dwuetapowy rzut wiązkowy, Prace matematyczno-przyrodnicze, rok II, seria II, nr 2, Rzeszowskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1970.
11. (wspólna z  B.  J a n u s z e w s k i,  M. P a l e j,  A. R e i c h h a r t) Geometria wykreślna, Tom 1, PWN, Warszawa 1975.
12. Elementy nauki o rzutach, Wyd. WSP w Rzeszowie, Rzeszów 1973.  
13. O utworach zasadniczych przestrzeni rzutowej n-wymiarowej, Wyd. Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Rzeszowie, Zeszyt II Uczelnianej Jubileuszowej Sesji Naukowej, 1973.
14. O odwzorowaniu za pomocą rzutu dwukrotnego, Wyd. Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszów 1974.  
15. (wspólna z  B.  J a n u s z e w s k i,  M. P a l e j,  A. R e i c h h a r t)  Geometria wykreślna, Tom 2, PWN, Warszawa 1976.
16. (wspólna z  J.  B i e n i a s z e m) Odwzorowanie n-rzutowe przestrzeni n-wymiarowych na układ n prostych liniowo niezależnych, Rozprawy nr 7, Wyd. Uczelniane Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1976.
17. (wspólna z  J. G ł o m b) Odwzorowanie dwurzutowe wiązkowe przestrzeni n-wymiarowej rzutowej, Rozprawy nr 7, Wyd. Uczelniane Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1976.
18. (wspólna z  W.  M i a r ą) O dokładności wyznaczania figury będącej modelem geometrycznym przedmiotu, Rozprawy nr 7, Wyd. Uczelniane Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1976.
19. O niektórych własnościach rozwinięć przestrzeni wiązkowych obrotowych, Rozprawy nr 13, Wyd. Uczelniane Politechniki Rzeszowskiej, Prace Instytutu Budownictwa i Inżynierii Środowiska nr 2, Rzeszów 1978.
20. (wspólna z  S.  F r o n i e m) Powierzchnie rozwijalne, wyznaczone przez okręgi i łuki okręgów, Rozprawy nr 26. Wyd. Uczelniane Politechniki Rzeszowskiej, Prace Instytutu Budownictwa i Inżynierii Środowiska nr 3, Rzeszów 1980.
21. Geometria wykreślna. Podstawy rysunku budowlanego, cz. I (wykład) i cz. II (ćwiczenia), Wyd. Uczelniane Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1982.
22. O powierzchniach skośnych, Rozprawy nr 38, Wyd. Uczelniane Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1982.
23. O powierzchniach kinetycznych, Rozprawy nr 38, Wyd. Uczelniane Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 1982.
24. O rzucie wiązkowym iloczynu podprzestrzeni, Wyd. Uczelniane Politechniki Lubelskiej, Budownictwo, Lublin 1983.
25. Odwzorowanie wielorzutowe wiązkowe przestrzeni rzutowej n-wymiarowej, Wyd. Uczelniane Politechniki Lubelskiej, Budownictwo, Lublin 1983.
26. Zastosowania rozwinięć powierzchni w technice, Wydanie drugie zmienione,  PWN, Warszawa 1984.
27. Wymiar iloczynu i złącza ciągu podprzestrzeni, Wyd. Uczelniane Politechniki Lubelskiej, Budownictwo, Lublin 1988.
28. Geometria powłok budowlanych, PWN, Warszawa 1986.
29. Rzutowanie wiązkowe w odwzorowaniach przestrzeni n-wymiarowej, Prace Naukowe Politechniki Lubelskiej 152. Budownictwo 22, Wyd. Uczelniane Politechniki Lubelskiej, Lublin 1986.
30. Geometria wykreślna. Podstawy zapisu wykreślnego konstrukcji inżynierskich (wykład), Wyd. Uczelniane Politechniki Lubelskiej, Lublin 1985.
31. Geometria wykreślna. Podstawy zapisu wykreślnego konstrukcji inżynierskich (ćwiczenia). Album rysunków, Wyd. Uczelniane Politechniki Lubelskiej, Lublin 1987.
32. Geometria wykreślna. Podstawy zapisu urządzeń sanitarnych, Prace Naukowe Politechniki Lubelskiej. Inżynieria Sanitarna, Wyd. Uczelniane Politechniki Lubelskiej, Lublin 1991.
33. Geometria a nauki techniczne, [w:] Materiały z sympozjum nt. Geodezja i Geometria Inżynierska w Budownictwie i Inżynierii, Kaczarnica/Rzeszów 1996.
34. (wspólna z  L. P i a n o w s k i m) Rozwinięcia powierzchni w technice. Konstrukcje wspomagane komputerowo, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2001.

C. Artykuły o Profesorze

1. Januszewski, B.: Prof. dr hab. inż. Stanisław Polański - wspomnienie, Materiały Seminarium Geometrii i Grafiki Inżynierskiej, Zeszyt 5, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Geometrii i Grafiki Inżynierskiej, Gliwice, czerwiec 1998, s. 5-8.
2. Oczoś, K.E.: Politechnika Rzeszowska 1951-2001, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2001.

Opracował: Zbigniew Suraj